آتنی ها (۱)

امپراطوری آتن پنجاه سال دوام آورد و امپراطوری روم پانصد سال، اما داشتن امپراطوری لزوما نشانه‌ی توفیق سیاسی نیست و به هر حال دارم از نبوغ صحبت می کنم، نه از موفقیت. دولت روم، در فاصله‌ی آشوبگری‌های محضش، برای اداره و حفظ زندگی اعضای خود تلاش بسیار به خرج می داد... اما دولت روم هرگز، از قرار معلوم، زندگی اعضایش را همانند پولیس آتن در طی سده های ششم و پنجم و چهارم و حتی بعدها، متحول نساخت، نظام سیاسی که بتواند این تحول را بوجود آورد بی شک می توان سازندگانش را صاحب نبوغ سیاسی دانست - هر چند باید مراقب بود نظام را بی نقص معرفی نکرد، مهمترین جلوه ی این نبوغ، به گمانم، روحیه‌ی عمومی آتنی ها بود که با مشکلات اجتماعی همانند مردم عاقل برخورد می کردند و با هم، نه همانند کودکان و قشریها از روی خشم، عمل می کردند. مکرر این رفتار را از آنان می بینیم. خواص از مباحثه استقبال می کنند و -در کل- صادقانه رای حکیمانه را می پذیرند. در زندگی آتنیها حس توجه به منافع مشترک همه جا حضور داشت.

یونانیان - ۱۶۰