شاهنامه خوانی 1 – کیومرث که بود؟ یک شاه یا یک دوره تاریخی؟

خلاصه ی گفتارهایی که یک به یک خواهند آمد این است که آنانی که ما به عنوان شاهان پیشدادی می شناسیم همانند کیومرث، هوشنگ، طهورث وجمشید و .... در واقع شخص (حتی غیر واقعی و اسطوره ای) نیستند و هر کدام دوره ای از تاریخ بشری را نمایندگی و روایت می کنند. این موضوع مهمی است که در نوع درک و استفاده ی ما از شاهنامه اهمیت بسیاری دارد که بعدا بیشتر از آن خواهم گفت.

. اجازه دهید با اولین شاه شاهنامه یعنی کیومرث شروع کنیم.

نام کیومرث از دو بخش تشکیل شده است: کیو یا گَیو یا گیَه + مَرث. اولی معنی زنده یا زندگی می دهد (بعضی معتقدند همان گیاه است) و دومی معنای مرگ.

مرگ یا مرث کلمه ی ریشه ای در زبانهای هند و اروپاییست که (احتمالا به دلیل اهمیتش) هنوز همه جا حضور سنگینی دارد مثل کلماتی مثل morgue یا mortuary به معنای مرده شور خانه در انگلیسی و کلمات مشابه در کلی زبان دیگر.

خلاصه اینکه کیومرث یعنی زنده ی میرا و طبق اساطیر ایرانی اولین بشر بوده است. حال اگر شرح حال کیومرث را در شاهنامه بخوانیم از زندگی در غار همراه با حیوانات گرفته تا پوشیدن پوست حیوانات و غیره تصویری از دوره ی ابتدایی زندگی بشری خواهیم دید. کوتاه سخن اینکه گیومرث شاهنامه شاه نیست، در واقع دوران ابتدایی حضور انسان است. اینکه فرهنگ باستانی ایرانی برای توصیف آدمی، هم‌زمان از دو کلمه ی زندگی و مرگ استفاده کرده است خود شاهکاری فلسفی است. در پست بعدی از شاه دوم، هوشنگ خواهم نوشت.